Programy rewitalizacji teren�w poprzemys?owych s? obecnie nieod??cznym elementem strategii rozwoju miast. Wykorzystanie tych obszar�w stwarza bowiem ogromne mo?liwo?ci.

�

Stwarza mo?liwo?ci ograniczenia zapotrzebowania przemys?u na tereny niezabudowane, kt�rych w ?l?skich miastach jest coraz mniej. Zagospodarowanie teren�w poprzemys?owych przez podmioty gospodarcze jest jednak mo?liwe tylko w przypadku konkurencyjno?ci tych teren�w wobec innych lokalizacji, a konkurowanie teren�w przekszta?conych antropogenicznie, wymagaj?cych adaptacji starych obiekt�w, cz?sto wyburze?, a nawet rekultywacji terenu, z obszarami niezabudowanymi, przeznaczonymi pod nowe inwestycje, jest bardzo trudne.

Problem zagospodarowania terenu poprzemys?owego staje si? tym trudniejszy, je?eli na jego obszarze dosz?o do ska?enia ?rodowiska, wtedy spraw? pierwszoplanow? powinna by? likwidacja �szk�d ekologicznych�. G?�wnym zagro?eniem dla ?rodowiska na terenach poprzemys?owych s? pozosta?o?ci po substancjach chemicznych, wykorzystywanych kiedy? w procesach produkcyjnych. Ich magazynowanie w niew?a?ciwy spos�b, mo?e spowodowa? zanieczyszczenie ?rodowiska gruntowowodnego w rejonie oddzia?ywania Zak?adu. ?uguj?ce si? z masy odpad�w substancje toksyczne, w sprzyjaj?cych warunkach hydrogeologicznych, mog? rozprzestrzenia? si? na znaczne odleg?o?ci, zanieczyszczaj?c wody u?ytkowe. Zagro?enie dla ?rodowiska jest tym wi?ksze, gdy teren poprzemys?owy znajduje si? w pobli?u zbiornik�w wodnych lub rzek.

Odpowiedzialno?? za rekultywacj?

Wobec obowi?zuj?cych przepis�w, w?adaj?cy powierzchni? ziemi w przypadku jej zanieczyszczenia ma obowi?zek przeprowadzenia rekultywacji, z tym ?e w przypadku koniecznego - natychmiastowego jej dokonania, mo?e na koszt w?adaj?cego, dokona? jej starosta. Uwolnienie si? w?adaj?cego powierzchni? ziemi od obowi?zku rekultywacji mo?e nast?pi? tylko w przypadku wykazania przez niego, ?e zanieczyszczenie spowodowa? inny podmiot i w�wczas na tym podmiocie spoczywa obowi?zek rekultywacji, z tym zastrze?eniem, ?e je?li zanieczyszczenia dokonano za wiedz? lub zgod? w?adaj?cego, ponosi on obowi?zek rekultywacji solidarnie ze zbywc?. Gdyby grunt wcze?niej pozostawa? we w?adaniu innego podmiotu na podstawie umowy cywilnoprawnej, np. dzier?awy gruntu w zwi?zku z prowadzon? dzia?alno?ci? gospodarcz?, to w?a?ciciel gruntu (w?adaj?cy gruntem) mo?e wskaza? ten podmiot jako odpowiedzialny za przeprowadzenie dzia?a? naprawczych. Je?li zanieczyszczenie zosta?o spowodowane przez nieustalone osoby, mo?e si? zdarzy? i tak, ?e dzia?ania te b?dzie musia? przeprowadzi? regionalny dyrektor ochrony ?rodowiska. �Spadkobierc?� szk�d wyrz?dzonych przez dawne przedsi?biorstwa pa?stwowe (cz?sto zak?ady postawione w stan likwidacji) jest Skarb Pa?stwa i to na nim spoczywa obowi?zek usuni?cia szk�d w ?rodowisku.

Szkoda w ?rodowisku - od czego zacz???

Skuteczna likwidacja szk�d ekologicznych na terenie zak?adu poprzemys?owego, wymaga przeprowadzenia inwentaryzacji �?r�de? zanieczyszcze?� i okre?lenia zasi?gu ich oddzia?ywania. W przypadku Zak?ad�w postawionych w stan likwidacji dost?p do dokumentacji zawieraj?cej informacje o substancjach chemicznych, wykorzystywanych do proces�w produkcyjnych, na podstawie kt�rej przeprowadza si? inwentaryzacj?, jest znikomy. Ocen? w?asno?ci chemicznych i szkodliwo?ci dla ?rodowiska substancji chemicznych wchodz?cych np. w sk?ad odpad�w, szlam�w, itp., magazynowanych na terenie poprzemys?owym, przeprowadzaj? wi?c specjalistyczne laboratoria badawcze i firmy eksperckie. Ju? etap wst?pny, pozwalaj?cy tylko na identyfikacj? zanieczyszcze? oraz wyznaczenie sposobu realizacji prac zwi?zanych z usuwaniem szkody w ?rodowisku jest procesem bardzo kosztownym. Jaki jest koszt przeprowadzenia prac zwi?zanych z fizyczn? likwidacj? zanieczyszcze?, polegaj?c? na unieszkodliwianiu odpad�w, rekultywacji zanieczyszczonej gleby i ziemi? Z pewno?ci? niebagatelny!

Kaleta?skie Zak?ady Celulozowo Papiernicze (KZCP) w likwidacji - problem urbanistyczny czy ekologiczny? Mimo to, niedostateczna ilo?? inwestycji w park maszynowy doprowadzi?a do powolnego upadku fabryki oraz sukcesywnego spadku jej produkcji.

�

�

Dzia?alno?? Kaleta?skich Zak?ad�w Celulozowo - Papierniczych mia?a i ma do tej pory znacz?cy wp?yw na ?rodowisko. Og?oszenie upad?o?ci Zak?adu nast?pi?o postanowieniem S?du Rejonowego w Cz?stochowie z dnia 09.06.1994 r. Znaczna cz??? obiekt�w Zak?adu, przed og?oszeniem upad?o?ci, zosta?a wydzier?awiona na okres 10 lat, przez Tymczasowego Kierownika Zak?adu, sp�?kom pracowniczym. Od czasu podj?cia decyzji o zatrzymaniu produkcji celulozy, przyst?piono do demonta?u obiekt�w i urz?dze? technologicznych poprzez demonta? konstrukcji stalowych, instalacji, przewod�w technologicznych i zbiornik�w w celu pozyskania z?omu. Przy wykonywaniu tych rob�t dosz?o do ca?kowitej dewastacji zak?adu. Zadanie nie zosta?o zrealizowane z uwagi na brak ?rodk�w finansowych. Przez lata, mimo atrakcyjnej lokalizacji Zak?adu, nie uda?o si? pozyska? inwestor�w, kt�rzy zainteresowani byli zakupem i uruchomieniem produkcji na terenie by?ej papierni. Dlaczego? Odpowied? jest prosta, ?adem z potencjalnych inwestor�w nie by? w stanie uzyska? pozwolenia na dzia?alno?? bez zabezpieczenia ?rodowiska przed dalszym ska?aniem. Fakt ten, przerasta? mo?liwo?ci finansowe potencjalnych inwestor�w. Wojew�dzki Inspektorat Ochrony ?rodowiska sta? na stanowisku, ?e odpady magazynowane na terenie KZCP w likwidacji, stanowi? bezpo?rednie zagro?enie dla w�d podziemnych, oraz w�d Ma?ej Panwi wp?ywaj?cej do jeziora Turawskiego. Bezwzgl?dnie nale?a?o podj?? prace zwi?zane z usuni?ciem i unieszkodliwieniem odpad�w.

W rozbrajaniu �bomby ekologicznej� uczestniczy? WFO?iGW, kt�ry na wniosek Likwidatora w grudniu 2009 roku, przyzna? dotacj? w wysoko?ci prawie 380 tys. z?, na uporanie si? z 720 tonami odpad�w, ju? zatruwaj?cych ?rodowisko. Unieszkodliwiono je bardzo szybko- do ko?ca roku. Poniewa? skuteczna rekultywacja terenu wymaga?a przeprowadzenia inwentaryzacji odpad�w zmagazynowanych na terenie Zak?adu, w kwietniu 2010 roku, WFO?iGW w Katowicach przekaza? KZCP kolejn? dotacj? � 179 tys. z?.

Wsparcie finansowe wykorzystane zosta?o na wykonanie opracowania, zawieraj?cego m.in.: inwentaryzacj? wszystkich odpad�w pozosta?ych na terenie KZCP, ocen? stopnia ska?enia budynk�w poprodukcyjnych i gleby, oszacowanie koszt�w ostatecznego rozwi?zania problemu KZCP. Z inwentaryzacji wynika?o, i? na terenie KZCP zalega jeszcze 2.250 ton odpad�w, w tym: przeterminowane herbicydy, bardzo toksyczne wapno szlamowe, pozosta?o?ci roztworu i szlamy ?ugu czarnego, kleje i myd?a ?ywiczne. Koszt przeprowadzenia prac zwi?zanych usuni?ciem i bezpiecznym unieszkodliwieniem odpad�w z KZCP oszacowany zosta? na poziomie 1 mln 830 tys. z?. I tym razem, Fundusz sfinansowa? ca?e przedsi?wzi?cie pn.: �Usuniecie i unieszkodliwienie odpad�w szkodliwie oddzia?uj?cych na ?rodowisko, a stanowi?cych pozosta?o?ci po dzia?alno?ci produkcyjnej Zak?ad�w Celulozowo-Papierniczych �Etap II�. Wywi?zuj?c si? z umowy, do ko?ca czerwca 2011 r., likwidator Zak?ad�w przekaza? do unieszkodliwienia wszystkie odpady niebezpieczne magazynowane na terenie by?ej Fabryki Papieru. W sumie, WFO?iGW przekaza? likwidatorowi KZCP 2 mln 382 tys. z? na rozwi?zanie problem�w ekologicznych � �bomba ekologiczna� zosta?a rozbrojona! Odpady poprodukcyjne zlikwidowanych Zak?ad�w Celulozowo-Papierniczych nie zagra?aj? ju? ?rodowisku, ale to jeszcze nie koniec rekultywacji. Budowle stanowi?ce pozosta?o?ci po Zak?adzie, wymagaj? jeszcze zabezpieczenia i rozbi�rki.

�

�

Na przyk?adzie Kaleta?skich Zak?ad�w Celulozowo- Papierniczych w likwidacji, pokazano jak powa?ny problem ekologiczny stanowi? tereny po zlikwidowanych zak?adach przemys?owych. Miasta - decydenci obok zapewnienia odpowiedniego ?adu przestrzennego na swoim terenie, powinni przede wszystkim skupi? si? na dzia?aniach, zmierzaj?cych do likwidacji zanieczyszcze? zagra?aj?cych ?rodowisku i jego mieszka?com.

Kolejno?? prac realizowanych podczas rewitalizacji teren�w poprzemys?owych zawsze powinna by? zachowana:

inwentaryzacja stanu�-> likwidacja ?r�de? zanieczyszczenia ?rodowiska�-> przywr�cenie do u?ytkowania, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.

To dopiero realizacja tych prac pozwoli na zako?czenie procesu rewitalizacji terenu poprzemys?owego i zwi?kszenie jego atrakcyjno?ci pod katem przysz?ych, potencjalnych inwestycji. Jaka jest wi?c, odpowied? na pytanie: rewitalizacja teren�w po zlikwidowanych b?d? postawionych w stan likwidacji Zak?adach przemys?owych � problem urbanistyczny czy ekologiczny? Paradoksalnie, to w?a?nie aspekt ochrony ?rodowiska bagatelizowany w okresie ?wietno?ci Zak?ad�w produkcyjnych (postawionych w stan likwidacji), przypadaj?cym na lata 70-te, obecnie decyduje o mo?liwo?ci powt�rnego zagospodarowania teren�w poprzemys?owych.

/Barbara Malkowska
Zesp�? Ochrony Atmosfery i Powierzchni Ziemi/

�

�

"Tre?ci zawarte w publikacji nie stanowi? oficjalnego stanowiska organ�w Wojew�dzkiego Funduszu Ochrony ?rodowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach".

�

------------------------------------------------------------------

Polecamy r�wnie?: Mobilne Centrum Edukacji Ekologicznej ju? w drodze

�